کلی طبیعی

بسم الله الرحمن الرحیم

ىر ابتىای بحث الفاظ در منطق وجود را بر چهار قسم تقسیم میکنند که دو قسم آن حقیقی و دو قسم دیگر از اعتباریات هستند :
1- وجود خارجی
2- وجود ذهنی
3- وجود لفظی
4- وجود کتبی

اگر ما ماهیت را جدای از وجود بدانیم هر کدام از این وجود ها محقق ماهیتی خواهند بود که به اصطلاح فلاسفه یساوق فیه الوجود و العدم ..
    ®    یک فردی از انسان وجود خارجی است که محقق ماهیت انسان است.
    ®    یک صورت ذهنی از انسان وجود ذهنی است که محقق ماهیت انسان است.
    ®    صوت لفظ انسانی که از دهان شخصی خارج میشود محقق ماهیت صوت لفظ معتبر برای مفهوم انسان است .
    ®    نقش لفظ انسان که روی برگه ای نوشته میشود وجود کتبی است که محقق ماهیت نقش اعتباری برای لفظ انسان ( البته بحث است که آیا کتابت مستقیم دال و حاکی از معنی است یا اولا حاکی از لفظ بوده و به واسطه دلالت لفظ بر معنی ، با واسطه دلالت بر معنی می کند ).

پس ما دونوع ماهیت داریم ماهیات اعتباریة و ماهیات حقیقیة

اما ماهیات حقیقیة :
  همانطور که گفته شد فلاسفه برای تشریح ماهیت از عبارت یساوق فیه الوجود و العدم استفاده نموده اند . در توضیح این عبارت باید به این مطلب برسیم که منظور از وجود در عبارت فلاسفه چیست ؟ آیا فقط مقصودشان وجود خارجی و در قبال آن عدم خارجی است یا وجود ذهنی را هم شامل میشود؟

اگر ما ثابت کردیم که ماهیت موطنش موطن ذهن است و همیشه موجود است به وجود ذهنی در این صورت مقصود از یساوق فیه الوجود و العدم وجود خارجی است اما اگر گفتیم  وجود ذهنی هم عروض یک وجود خاصی است بر ماهیت - کما هو الاصح - در این صورت باید برای ماهیت موطنی غیر از وجود و عدم داشته باشیم .
دلیل اینکه قول دوّم صحیح است این است که تمام وجودهای ذهنی خود تشخّص دارند در عالم ذهن و در این صورت وجودهای ذهنی برای یک ماهیّت متعدد خواهد شد در حالیکه اگر بخواهیم موطن ماهیّات را ذهن بگیریم باید به مناسبت تعدد وجودهای ذهنی برای مفهوم انسان ( مثلا ) ماهیّات متعدد نیز برای انسان وضع کرد در حالی که قطعا میدانیم وجود های ذهنی حاکی از یک ماهیت واحده هستند یعنی آن ماهیت را با تصورات ذهنی درک میکنند پس در حقیقت جایگاه ماهیت جایگاهی غیر از ذهن خواهد بود .
و البته در اینکه خود صورت ذهنی هم یک ماهیت و طبیعت دارد شکی نیست و همین اختلاف ماهیات وجود های ذهنی است که سبب تقسیم تصور به کلی و جزیی میشود ، یعنی کلی حاکی از طبیعت و جزیی حاکی از فرد است. شیخ اشراق ماهیت "طبیعت موجوده به وجود ذهنی" را  زیبا توضیح داده است:

      انّ‏ «2» الطبیعة التى هى فى الذهن لها ایضا هویّة لانّها موجود «3» من جملة الموجودات، و لها تخصّص ایضا بامور: منها انّها منطبعة فى الذهن، و منها انّها لا یشار الیها، و لا یصحّ علیها الانقسام، و لیس بموجودة بذاتها فى کثیرین، فلا شرکة للکثیرین فیها باعتبار وجودها فیهم. و لیس معنى الشرکة الّا المطابقة، فان کانت الذهنیّة کلّیّتها باعتبار المطابقة فالجزئیّات تطابق بعضها بعضا، فیجب ان یکون الجزئیّات کلّیّة ایضا..
مجموعه مصنفات شیخ اشراق ج‏1 ص331 


در کلمات  علمی به اصطلاح نفس الامر برخورد می کنیم که ظاهرا موطن ماهیت و طبیعت بوده و مشتمل بر موجودات و معدومات و همچنین خود وجود و عدم میشود.

در اینصورت بحث اینکه طبیعت موجود است به افراد خارجی هم معلوم میشود زیرا وجود خارجی دقیقا وجود خود طبیت و ماهیت و وجود ذهنی هم دقیقا وجود است از نوع ذهنی برای طبیعت که قطعا حقیقتی دارد ولی ممکن است وجود خارجی که نداشته هیچ وجود خارجیش محال باشد.